Niezdrowe życie

Zanieczyszczenia gleby metalami ciężkimi występuje najczęściej w wyniku nieprawidłowej jej uprawy. Pierwiastki te pobierane i kumulowane przez warzywa są szkodliwe dla zdrowia człowieka.

Szkodliwe pierwiastki to głównie :kadm, ołów, rtęć, nikiel, cez, arsen.

Występujące w dużym stężeniu w glebie mikroelementy np. cynk, miedź, mangan są również szkodliwe.

Prowadzą one do uszkodzenia układu nerwowego człowieka prowadząc do zaburzeń równowagi, oddychania, problemów gastrycznych, zawrotów głowy, czyli ogólnego zatrucia organizmu. Kumulując się doprowadzają do powstawania nowotworów oraz uszkodzeń organów wewnętrznych. Mogą przedostać się z pokarmem matki do płodu, uszkadzając go lub upośledzając.

Do najgroźniejszych metali ciężkich należy ołów. Na jego działanie najbardziej narażone są warzywa i zboża. Pierwiastek ten wchłaniany jest przez system korzeniowy i niekiedy przenoszony do górnych partii , z wyjątkiem liści ziemniaków, pomidorów. Warzywa, w których ołów gromadzi się w dużych ilościach to : buraki, pietruszka, seler, por, kapusta i sałata. W mniejszych ilościach : marchew, ogórki, rośliny strączkowe. Ołów kumuluje się w kościach, zębach, działa szkodliwie na układ krwionośny, ośrodkowy układ nerwowy i nerki.

Kadm występuje w małych ilościach, a najwięcej zawierają go ryby i mięso; mniej jaja, mleko, zboża i warzywa. Zatrucie kadmem może doprowadzić do uszkodzenia nerek i raka płuc.

Rtęć, oprócz ryb lokuje się głównie w liściach roślin, mniej w korzeniach, nasionach i kłączach. Związki rtęci u ssaków kumulują się w nerkach i mózgu, doprowadzają do ciężkiego uszkodzenia centralnego układu nerwowego.

Arsen koncentruje się w nadziemnych częściach roślin i korzeniach. Nadmiar hamuje procesy enzymatyczne.

Cynk i miedź przenikają do roślin z gleby, wody i powietrza. Pobierają je najwięcej : szpinak, pietruszka, seler, pomidory. Miedź ma niekorzystny wpływ na trwałość witaminy C.

Cynk pobiera sałata, szpinak, zboża i rośliny strączkowe. Po ich spożyciu nadmierne ilości kumulują się w wątrobie powodując przewlekłe zatrucia, obniżają poziom hemoglobiny i prowadzą do uszkodzenia narządów wewnętrznych. Do objawów zatrucia zaliczamy: wymioty, biegunkę i bóle brzucha.

Najwięcej szkodliwych pierwiastków kumulują warzywa liściowe. Średnio wrażliwe są kapustne, cebulowe i warzywa korzeniowe oraz truskawki.

Używanie do kompostu : gazet, farbowanego drewna, odpadów chemicznych, tworzyw sztucznych oraz popiołu ze spalonych tworzyw sztucznych, koksu i żwiru zwiększa szkodliwość, gdyż w glebie pozostają węglowodory aromatyczne oraz inne toksyczne związki.

Źródłem zanieczyszczenia są także nawozy mineralne. Pewne ilości metali ciężkich mogą zwierać nawozy fosforowe. Nie można jednak całkowicie wyeliminować ich stosowanie, gdyż fosfor jest niezbędny dla roślin. Należy stosować je jesienią i w odpowiednich dawkach.

Metale ciężkie występują również w powietrzu, a rośliny absorbują je przez liście.

Azotany obecne w warzywach prowadzą do zatruć (methemoglobinemia). Są szczególnie groźne dla niemowląt, powodując śmierć. N-nitrozamina występuje w mleku.

Pestycydy są przede wszystkim gromadzone przez marchew. Ich obecność stwierdza się ponad to w mięsie, jajach, tłuszczu. Przez zwierzęta są pobierane wraz z paszą i wodą. Przenawożona marchew powoduje skurcze macicy.

Dimetoad powoduje ubytek witaminy C w czarnej porzeczce. Paration , Dimetoad i Lindan powodują utratę glukozy i fruktozy w jabłkach. Paration zmniejsza w sałacie witaminę C oraz ilość białka i cukrów. Również pestycydy i nawozy mineralne obniżają poziom wit. C i skrobi w ziemniakach.

Pestycydy są uważane za rakotwórcze. Odkładają się w wątrobie, nerkach, sercu i mózgu.

Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne odkładają się w roślinach w obrębie ich występowania: w pobliżu dróg użytkowych, spalarni śmieci i zakładów przemysłowych. W znacznych ilościach występują w zbożu, ziemniakach, warzywach, owocach, poza tym w mięsie.

Gazy spalinowe używane są do suszenia zbóż, owoców i do wędzenia.

Największą aktywność rakotwórczą posiada 3,4-benzopiren obecny w dymie do wędzenia mięs.

Radioaktywne izotopy, które przedostają się do żywności to : stront-90,stront-89, cez-137, jod-131, bar-140. Są ona łatwo przyswajalne przez organizm,odkładają się tkankach i narządach. Powodują m.in. degradację kwasu askorbinowego do kwasu szczawiowego.

Od roku duże ilości cezu-137 wykryto w cytrynach. W wyniku katastrofy w japońskiej elektrowni atomowej Fukushima w 2011 roku uwolnione zostały znaczne jego ilości. Poza nim doszło też do skażenia jodem, jego okres półrozpadu to tylko osiem dni. Duże zagrożenie wciąż jednak stanowi cez, którego okres półrozpadu wynosi 29 lat.

Cez pobierają w zasadzie wszystkie rośliny. Bardzo łatwo wnika on do ich wnętrza, wykorzystując te same kanały, przez które wnika do nich potas.

Radioaktywne izotopy jodu 131 w  organizmie  gromadzone są  w tarczycy. Gdy zostanie wchłonięty w z dużych ilościach, może po latach wywołać raka tarczycy, szczególnie u dzieci. Chroni przed tym roztwór jodu w jodku potasu, znany jako płyn Lugola. Trzeba go jednak podać odpowiednio szybko.

Pluton 239, który mógłby się wydostać z reaktora nr 3 w Fukushima wchłonięty drogą wziewną zaledwie w miliardowych częściach grama  wystarcza, by wywołać chorobę popromienną. Do wywołania raka wystarczy jedna milionowa grama tego pierwiastka.  Na szczęście pluton emituje mniej przenikliwe cząstki alfa, których zasięg w powietrzu nie przekracza kilku centymetrów. Łatwo się przed nimi osłonić nawet zwykłą kartką papieru.

Promieniotwórczy stront 90 jest jednym z najgroźniejszych produktów wybuchów jądrowych. Emituje silne promieniowanie cząstek beta i długo utrzymuje się w środowisku, gdyż czas jego połowicznego zaniku wynosi blisko 29 lat. Wraz z pyłami w powietrzu może być wdychany, ale do organizmu głównie przedostaje się wraz ze spożywanym pokarmem. W 70-80% jest szybko wydalany, ale pozostała ilość, podobnie jak wapń, gromadzi się w tkance kostnej. Po wielu latach może wywołać raka kości i białaczkę.

Napromieniowanie żywności chroni ją przed psuciem. Robi się to np. w przypadku  pieczarek. Promieniowanie takie może działać na białka powodując zmiany, które w efekcie są szkodliwe dla konsumentów.

Wysypywanie w celu utwardzenia dróg np. kawałków eternitu, żużlu uwalnia w wyniku tarcia pyliste związki, które osadzają się na roślinach.

Najbardziej narażone na kumulację są gleby kwaśne i lekkie oraz wzbogacone w substancję organiczna zawierającą szkodliwe związki. Obecność tych pierwiastków lub związków można zneutralizować poprzez stosowanie nawozów wapniowych.

Większość metali ciężkich podczas wapnowania reaguje z wapniem przechodząc w nierozpuszczalne, trudno dostępne związki. Skuteczne jest także nawożenie organiczne korą, kompostem, trocinami, gdyż komponenty te dobrze zatrzymują i neutralizują szkodliwe działanie pierwiastków. Dobre właściwości absorpcyjne wykazuje także zastosowanie drobnej frakcji węgla brunatnego.

Do eliminacji szkodliwych związków lub pierwiastków można zastosować metodę fitoremediacji, z wykorzystaniem roślin. Wiele gatunków ma takie właściwości, np. pokrzywa, koniczyna biała, topinambur. Rosnące na skażonej glebie kumulują metale ciężkie oraz związki organiczne. W ten naturalny sposób pozbywamy się z gleby szkodliwych substancji.

Źródła :

1.Farmer.pl,

2.„Zanieczyszczenie żywności pochodzące ze skażonego środowiska naturalnego i ich wpływ na zdrowie człowieka” Anna  Sawicka.

3.Sadyogrody.pl

4.tvp.pl